Alle plaatsen in Zuid-Holland
Het wapen van Gorinchem
Fortes Creantur Fortibus
Sterken brengen sterken voort
Geschiedenis
De geschiedenis van molen De Hoop
Duizend jaar Gorinchem in vogelvlucht
Over het ontstaan van de stad Gorinchem is weinig met zekerheid te zeggen. Waarschijnlijk is Gorinchem
omstreeks het jaar 1000 ontstaan op wat hoger gelegen land nabij een monding van de Linge in de
Merwede. De eerste bewoners van de nederzetting waren vissers en boeren.
De naam Gorinchem wordt voor het eerst genoemd in een document uit 1224 waarin Floris IV de tolvrijdom
van de Gorcumers in het gehele graafschap Holland bevestigt. Op 11 november 1382 verleende Otto van
Arkel Gorinchem stadsrechten.
In de Middeleeuwen werden de stad en haar inwoners regelmatig bedreigd. In de eerste plaats door het
water, dat ook na de aanleg van dijken een gevaar bleef. Besmettelijke ziekten eisten regelmatig hun
tol, terwijl het land van de Heren van Arkel een gewilde prooi voor de buurstaten Holland en Gelre was.
Het ontstaan van de vesting
Aan het eind van de 13e eeuw werd de nederzetting een vesting door het opwerpen van met palissaden
versterkte wallen. Halverwege de 14e eeuw werden de wallen verder versterkt met stenen muren en torens.
Al deze inspanningen konden niet voorkomen dat Gorinchem in 1417 definitief door Holland werd ingelijfd.
Bij die gebeurtenis sneuvelde de laatste telg uit het geslacht Arkel. In de Revetsteeg herinnert een
gevelsteen aan deze gebeurtenis.
De aansluiting bij Holland legde de Gorcumse handel geen windeieren. Gorinchem groeide uit tot de
achtste stad van Holland. Aan het eind van de middeleeuwen werd Gorcums meest kenmerkende bouwwerk
voltooid: de Grote Toren, in de volksmond bekend als de Sint Jans-toren. De aangrenzende kerk is
duidelijk van later datum dan de toren. Tot 1844 stond op de plaats van de Grote Kerk een gotische
kruiskerk.
Martelaren van Gorcum
De hervorming ging niet onopgemerkt aan Gorinchem voorbij. In 1566 werd de eerste protestantse
kerkdienst gehouden. Zes jaar later, kort na het begin van de tachtigjarige oorlog, werd de stad
veroverd door de Watergeuzen. Zij namen 19 priesters en broeders gevangen. Die werden overgebracht naar
Den Briel, waar zij werden opgehangen. De geestelijken gingen de geschiedenis
in als de martelaren van Gorcum.
De stadsmuren uit de 14e eeuw waren tweehonderd jaar later zo verzwakt dat zij aan vervanging toe waren.
Er kwam een nieuwe vestingwal met elf bastions, die nog bijna volledig intact is. Door de nieuwe
omwalling, afgerond in 1609, werd de stad tweemaal zo groot. Van de vier stadspoorten in de vestingwal
is alleen de Dalempoort nog over.
Teruggang en opbloei
Na de bloei in de Gouden Eeuw kwam in de 18e eeuw de teruggang. Het dieptepunt werd bereikt aan het
einde van de Franse overheersing. De terugtrekkende Franse troepen verschansten zich in de vesting
Gorinchem. Na een drie maanden durend beleg, waarbij de stad ten gevolge van beschietingen veel schade
opliep, gaven zij zich over.
Na de economische recessie profiteerde Gorcum van de opkomst van de industrie. De bouw van stoomschepen
leidde tot meer scheepvaartverkeer. Er werden kanalen gegraven en er kwam een spoorweg, waardoor de
stad beter bereikbaar werd. Het aantal inwoners nam toe. De binnenstad raakte zo vol dat er buiten de
wallen woningen moesten worden gebouwd.
Stadsuitbreiding in de 20e eeuw
De eerste uitbreiding vond begin 20e eeuw plaats in de Lingewijk en West. Na de Tweede Wereldoorlog
werden in hoog tempo woningen gebouwd in het noordwestelijke deel van de gemeente. In de jaren zeventig
werd die uitbreiding voltooid, waarna de stad in oostelijke richting verder groeide. In de jaren
zeventig ontstond eerst de wijk Wijdschild. In 1985 begon de ontwikkeling van het stadsdeel Laag Dalem.
De stad Gorinchem groeide ook door de toevoeging van de kern Dalem als gevolg van de gemeentelijke
herindeling. Dit kreeg in 1986 zijn beslag.
Gedurende nieuwe bouwactiviteiten blijkt de Gorcumse bodem regelmatig diverse schatten uit de oudheid
te herbergen. Kijkt u eens op de site van de werkgroep Archeologie wat ze zoal hebben opgegraven:
ARCHEOLOGIE in de gemeente Gorinchem.
Bron: De gemeente Gorinchem.
Voor de bouw van de huidige molen in 1764 stond op dit stadsbolwerk een
standerdmolen die uit 1634 dateerde. Toen de beide laatste korenmolens van de
stad de Nooit Volmaakt en de hier beschreven De Hoop in een minder goede staat
van onderhoud geraakten, kwam in 1941 onder de burgerij een actie van de grond
om de toekomst van de molens zeker te stellen. In een vlugschrift van de hand van
Gorkum’s eerste burger lezen we: ‘Thans dreigt er ernstig gevaar voor de twee
laatste molens, die nog van Gorcum’s roemrijk verleden getuigen. Voor hun behoud
dient de geheele burgerij pal te staan. Nu nog bestaat er een kans, dat zij voor lange
jaren bewaard kunnen blijven, wanneer zij eensdeels behoorlijk worden hersteld,
anderdeels van het z.g. stroomlijnsysteem worden voorzien. Alleen met toepassing
van laatstgenoemde methode immers zal er sprake kunnen zijn van een nuttig
krachtwerktuig, dat den eigenaar een redelijk stuk brood verschaffen kan’. Na hun
herstel werden beide molens op 19 december 1943 met enig feestelijk vertoon
opnieuw in bedrijf gesteld. Ten gevolge van een bombardement in de directe
omgeving van de molen op 4 november 1944, zijn scheuren ontstaan in het
voegwerk van de romp. Als uitvloeisel ging de stenen romp water doorlaten en
werden vloeren en balklagen door schimmels aangetast. Omdat de eigenaar niet
overging tot het noodzakelijke herstel, trad het gemeentebestuur met hem in
onderhandeling om de molen over te nemen. In 1951 besloot de gemeenteraad
uiteindelijk de molen voor ƒ 10.000, -- te kopen. Tevens werd besloten een bedrag
van ƒ 5.000, -- beschikbaar te stellen voor het noodzakelijke herstel. Twee jaar
tevoren, in 1949, was molenaar Van Beveren afgestapt van het gebruik van wind als
krachtbron voor zijn bedrijf. Hij liet een elektrische installatie aanbrengen waarmee hij
nog enkele jaren zijn molenaarsbedrijf bleef uitoefenen.
Van 1952 tot 1965 was de molen uitgerust met het wieksysteem Van Bussel, dat in
laatstgenoemd jaar werd vervangen door het zogenaamde Oud-Hollandse systeem.
In 1982, werd het gehele wiekenkruis vernieuwd.
Bron: Stichting tot Instandhouding van Molens in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, SIMAV
De Hoop Gorinchem
Molen De HoopBezienswaardigheid
Stellingmolen Nooit Volmaakt
Gelinkt van: www.molendatabase.nl.
De molen is toen in steen op een kat (een soort heuvel op het bastion dat fungeerde om het geschut op te zetten) gebouwd.
Het was de eerste stenen molen van Gorinchem.
De molen is gebouwd als grondzeiler, maar al in 1764 4 meter verhoogd en omgebouwd tot stellingmolen.
De molen brandde in 1889 geheel uit en alleen een kale romp bleef over. Molenaar / eigenaar de Visscher liet de molen herstellen met vele onderdelen van de oliemolen "Nooit Volmaakt" die op Bastion VII voor afbraak te koop stond.
Bron: Stichting tot Instandhouding van Molens in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, SIMAV Nooit Volmaakt
Complementair
Gelinkt van: www.veerdienstgorinchem.nl.
